Euforie en ontnuchtering
Over de oorzaken van de Spaanse Burgeroorlog - Spui25
Doodgravers van de democratie
Zes boeken bij 70 jaar Spaanse Burgeroorlog - NRC Handelsblad
Strijd tussen extremen
75 jaar Spaanse Burgeroorlog - Historisch Nieuwsblad
Het ooit reëel bestaande Spaanse
anarchisme
De revolutie in een Aragonees dorp - Vrij Nederland
'En aan het einde zat de wederpartij te sidderen'
50 jaar na de burgeroorlog ruzieden Nederlandse opa's verder
Zoeken naar het absolute
Biografie van Johan Brouwer - Vrij Nederland
Tot morgen bij Chicote's
Ernest Hemingway in Madrid - uit: Ongenaakbaar Madrid
Een hond uit Andalusië
Biografie van Federico García Lorca - Vrij Nederland
Ik ben gek, hartstikke gek... op chocolade van Lavin
Op zoek naar Salvador Dali in Figueras - De Groene Amsterdammer
Het Spaanse waas
De Spaanse brieven van Hendrik de Vries - Vrij Nederland
Het Spaanse labyrinth
Filmer Joris Ivens in Spanje - een hoofdstuk uit de biografie
Gevaarlijk leven
El Perro Negro van Péter Forgács
In deze film laat Fórgács de burgeroorlog zien door een beroet glas - filminleiding bij Eye Filmmuseum
EINDPUNT
16-10 en 30-10-2020 – Deze pagina is al een tijdje niet bijgehouden en dat zal waarschijnlijk ook niet meer gebeuren. Sinds midden jaren tachtig heb ik mij intensief met de Spaanse Burgeroorlog beziggehouden. Mijn boek over schrijvers in de burgeroorlog, dat door het faillissement van Uitgeverij Tabula in het voorjaar van 1986 niet verscheen, maakte na de boekengolf vanwege de 50-jarige herdenking van de burgeroorlog (1936-1986) jarenlang geen kans meer. Mijn visie op het onderwerp heb ik in mijn biografie van Joris Ivens en in artikelen in De Groene, Vrij Nederland, NRC Handelsblad en Historisch Nieuwsblad ten beste gegeven. Het symposium over de burgeroorlog dat ik in 2011 bij Spui25 heb georganiseerd, was uitverkocht (sprekers: Miguel Bulnes, Arjen Fortuin, Hub. Hermans, Rudolf de Jong en ondergetekende).
Er komen ook in Nederland nog steeds lezenswaardige boeken over de burgeroorlog uit. Ik kan in het bijzonder het net verschenen, monumentale De slag: Madrid ten tijde van de Spaanse Burgeroorlog van Arturo Barea aanbevelen (uitgeverij Schokland).
Cor Dekker, Uit de Spaanse hel ontvlucht! De ervaringen van een zeeman uit Den Helder bij de Internationale Brigades (uitgeverij Panchaud) is een heruitgave bezorgd door Rik Vuurmans, die vooral belangrijk is vanwege zijn rauwe en verhelderende realisme.
De oorlog tegemoet: Nederlanders en de strijd om Spanje van Lodewijk Petram en Samuël Kruizinga (Atlas Contact) is een gedegen onderzoek naar de toenmalige Nederlandse Spanjestrijders en onder meer hun uiteenlopende beweegredenen. Wanneer daar in diverse media de conclusie uit wordt getrokken dat de Spanjereizigers 'goed' waren of nu 'gerehabiliteerd' zijn (NRC Handelsblad; Radio 1 Oog op Morgen), doet dit het boek mijns inziens geen recht, slaak ik een diepe zucht en concludeer ik: voor mij tijd om te stoppen.
Aan de oprechtheid en goede wil van vele van deze strijders twijfel ik geen moment. Maar lees de interne beoordelingen door partijfunctionarissen over CPN-leden in de Internationale Brigades die bij het IISG* in te zien zijn, en die gingen dan nog over hun eigen mensen. Voor niet-partijmensen hadden ze nog heel wat minder waardering. Die oordelende apparatchiks waren ook Nederlandse strijders en een aantal van hen was heel zeker niet 'goed' en de manier waarop 'andersdenkenden' aan eigen kant werden geterroriseerd, ook door Nederlanders, was zo 'fout' als wat.
*IISG: Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam.
Aanvulling 11-12-2020 - Ik lees net dat het 'tegenwoordig algemeen aanvaard' is dat de Spaanse Burgeroorlog, met de deelname van Nederlandse vrijwilligers daaraan, het begin was van de strijd tegen het fascisme die werd voortgezet in de Tweede Wereldoorlog.
Als er in Nederland vijftig mensen zijn die meer dan een heel klein beetje af weten van de Spaanse Burgeroorlog, is het veel. Dus die algemene aanvaarding stelt niet zoveel voor.
Wie mijn NRC-artikel 'Doodgravers van de democratie' en mijn bijdrage aan het symposium over de Spaanse Burgeroorlog bij Spui25, 'Euforie en ontnuchtering,' heeft gelezen (beide bovenaan deze pagina) begrijpt dat ik in die 'begin van de strijd tegen het fascisme'-these een grote mate van mythologisering zie.
Dat betrokken Nederlanders hun aanwezigheid op het Iberisch Schiereiland zelf zo hebben ervaren, is aannemelijk. Maar dan moesten ze wel de ogen sluiten voor een aantal feiten. De Internationale Brigades waren een verlengstuk van de Kommunistische Internationale (Komintern) die zijn eigen doelstellingen had, met als eerste doel de uitvoering van de buitenlandse politiek van de Sovjetunie.
Daarin speelden nationale geopolitieke overwegingen een grotere rol dan antifascisme, zoals nog eens bleek toen de Sovjetunie en nazi-Duitsland in 1939 het Molotov-Ribbentroppact sloten en Polen onder elkaar verdeelden. Het was een paar maanden na het einde van de strijd in Spanje, die werd gewonnen door Hitlers vriend Franco.
Ook niet-partijgebonden strijders in de Internationale Brigades stonden onder leiding van partij en Komintern, of ze dat nu wilden of niet.
RADIO EN TELEVISIE:
Beluister The Nits - Sketches of Spain op Parkpop 1988
'In Europa Salon' over de Spaanse Burgeroorlog
Stefanie de Brouwer, Robert Lemm en Hans Schoots in de 'In Europa Salon' van het radioprogramma OVT over de Spaanse Burgeroorlog. Naar aanleiding van deel 12 van Geert Maks tv-serie In Europa (of zoek op NPO/geschiedenis onder 'in europa salon').
OVT en Andere Tijden over de Spaanse Burgeroorlog
De geschiedenisprogramma's OVT (radio) en Andere Tijden (televisie) wijdden tal van uitzendingen aan de Spaanse Burgeroorlog. Luister en kijk hier verder...
LEES OVER DE CULTUURGESCHIEDENIS VAN DE SPAANSE HOOFDSTAD:
Arjen Fortuin en Hans Schoots (red.), Ongenaakbaar Madrid
- 'Een onweerstaanbare uitnodiging tot een bezoek aan de stad...' (Ger Groot in NRC Handelsblad)
COMPLETE BOEKEN ONLINE:
Jef Last, De Spaanse tragedie (editie 1962)
Albert Helman, De sfinx van Spanje
Hk. Brugmans, Spanje en de democratie
ARCHIEVEN:
De belangrijkste archiefinstelling in Nederland op het gebied van de Spaanse Burgeroorlog is het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam.
LINKS:
Digitaal Platform Spanjestrijders
Deze website geeft een overzicht van de Nederlanders die in de burgeroorlog streden.
