Het jubileumjaar 2013, tweehonderd jaar na de aankomst van de aanstaande koning Willem I op het strand van Scheveningen, heeft een stortvloed aan boeken opgeleverd. Vele daarvan gaan over de Franse Tijd die in 1813 op zijn einde liep.
Op de bezetting van Nederland door revolutionaire Franse troepen in 1794-1795 volgden grote politieke en maatschappelijke veranderingen, waarin een belangrijke rol was weggelegd voor de Bataven, Nederlandse revolutionairen die zich ideologisch verwant voelden met de Fransen. Twee recente boeken gaan over de nieuwe wetgeving die de Bataven in de eerste jaren na 1795 tot stand brachten (Mart Rutjes; Joris Oddens). Daarnaast verscheen een bundel over het 'Bataafse experiment' (Frans Grijzenhout e.a.). Verder werden boeken gepubliceerd over het literaire verzet tegen Napoleon (Lotte Jenssen), over België en Nederland in de Franse Tijd (Jan J.B. Kuipers) en niet te vergeten een uitputtend verslag van de gebeurtenissen in 1813 en de omstandigheden waaronder Willem I terugkeerde naar Nederland (Wilfried Uitterhoeve). Maar het nieuwe boek dat mij het meest aansprak was Tot nut van Nederland van Joost Rosendaal, al is hij wat meer revolutiegezind dan ik. Hij schildert de Patriottentijd in de landelijke omgeving van de Langstraat en het Land van Heusden en Altena en laat het dagelijkse politieke leven op lokaal niveau heel dichtbij komen. De Patriottentijd was de roerige periode van 1780-1787 waarin Nederlandse revolutionairen het al hadden opgenomen tegen stadhouder Willem V. Ze moesten toen bakzeil halen, maar keerden als Bataven terug in de Franse Tijd.
Tussen deze meestal oerdegelijke wetenschappelijke en op een deelonderwerp gerichte boeken ontbreekt wel een compact actueel overzicht van de Franse Tijd in Nederland. Daarin kan Aristocraten, yveraars en slijmgasten - In tien stappen door de Franse Tijd voorzien. Negen van de hierna volgende tien hoofdstukken zijn eerder verschenen in Historisch Nieuwsblad. Dit wil zeggen, u treft hier enigszins afwijkende versies aan, namelijk de teksten zoals ik ze bij HN heb ingeleverd en daarna her en der heb bewerkt voor publicatie op mijn website. Het laatste hoofdstuk is nieuw en is grotendeels gewijd aan de vraag of we het moeten hebben over de Franse Tijd, de Frans-Bataafse Tijd, de Bataafs-Franse Tijd of de Bataafse Tijd. Het hedendaagse paradigma schrijft 'Bataafs-Franse Tijd' voor, wat volgens mij meer met vrome wensen dan met de toenmalige werkelijkheid te maken heeft.
Omdat de hoofdstukken oorspronkelijk zelfstandige artikelen waren, die in een heel andere volgorde in HN zijn verschenen, zitten er soms overlappingen in. De meeste heb ik laten staan. Het ging mij er vooral om alles zonder veel extra werk gratis beschikbaar te stellen. Om dezelfde reden heb ik van een uitvoerige inleiding op het geheel afgezien. Samen geven de artikelen een redelijk veelzijdig beeld van de Franse Tijd. Een hiaat is dat er geen afzonderlijk stuk tussen zit over Lodewijk Napoleon, de Koning van Holland die van 1806 tot 1810 regeerde. Maar over hem is in recente jaren elders veel geschreven.
Hier volgt voor het overzicht nog wel een jaartallenlijst. U kunt hem ook overslaan en onderaan direct doorgaan naar hoofdstuk 1.
Chronologie
1776: Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring.
1780-1787: Patriottentijd. Gezamenlijke, deels gewapende oppositie tegen stadhouder Willem V door regenten die zijn macht willen kortwieken en burgers die republikeinse en democratische opvattingen over het staatsbestel koesteren.
1781: Joan Derk van der Capellen tot den Pol publiceert het Patriotse pamflet 'Aan het volk van Nederland'.
1787: Patriotten houden Wilhelmina van Pruisen, de echtgenote van stadhouder Willem V, aan bij Goejanverwellesluis. Aanleiding voor het Pruisische leger om Willem V te hulp te schieten. Vooraanstaande Patriotten gaan ondergronds of vluchten naar Frankrijk.
1789: In Parijs begint de Franse Revolutie.
1792-1794: Franse revolutionaire troepen bezetten de Zuidelijke Nederlanden en delen van het huidige Zeeland, Noord-Brabant en Limburg.
1795: De Franse generaal Pichegru trekt met zijn leger over de bevroren grote rivieren en bezet de rest van de Nederlanden. De stadhouder vlucht naar Engeland en in Den Haag wordt de revolutionaire Bataafse Republiek uitgeroepen.
1795-1801: Bataafse Republiek.
1797: De Bataafse vloot wordt door de Engelsen verslagen bij Kamperduin.
1798: Na lange deliberaties in het Bataafse parlement, een staatsgreep en een volksstemming, is er een Eerste Nederlandse grondwet. Datzelfde jaar wordt een tweede staatsgreep gepleegd.
1799: Een Engels-Russische invasiemacht wordt na enkele maanden uit Noord-Holland verdreven door Franse en Bataafse troepen.
1799: In Parijs komt Napoleon aan de macht.
1801-1806: Bataafs Gemenebest.
1801: Na een derde staatsgreep in Den Haag blijft van de volksvertegenwoordiging weinig over. Een Uitvoerend Bewind regeert vrijwel per decreet. Het beleid is gematigd, in overeenstemming met Napoleons wensen.
1805: Napoleon wil eenhoofdige leiding in Nederland. Raadpensionaris Rutger Jan Schimmelpenninck wordt daarvoor aangewezen.
1806-1810: Koninkrijk Holland. Napoleon zet zijn broer Lodewijk Napoleon op de Nederlandse troon.
1810-1813: Nederland wordt geannexeerd tot onderdeel van het Franse keizerrijk. Charles-François Lebrun wordt gouverneur-generaal.
1812: Russische veldtocht.
1813: Napoleon verliest de slag bij Leipzig. Willem I, de zoon van stadhouder Willem V, keert terug, wordt 'soeverein vorst' en in 1815 Koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, waartoe ook België behoort.
