In de komende dagen volgt hier mijn antwoord op een aantal lezersreacties bij mijn boek Maoistische memoires.
Nog meer pleinen naar maoisten genoemd...
30-11-2018 - 'Op uw website schrijft u dat Gerrit Sterkman de enige Nederlandse maoist is naar wie een plein is genoemd. En het Joris Ivensplein in Nijmegen dan?'
Antwoord: Het is waar dat filmmaker Joris Ivens in de jaren zestig, zeventig maoist was, maar een Nederlandse maoist kun je hem - ondanks zijn Nederlandse paspoort - moeilijk noemen. Hij woonde in Parijs en was eerder een Parijse, om niet te zeggen Chinese maoist.
Bestaat er een marxistische kennistheorie?
1-12-2018 - Mao Zedong beweerde in zijn uiteenzetting van de zogeheten massalijn, dat daarin de 'marxistiscche kennistheorie' vervat was. In mijn boek (1e druk, pag 68) schreef ik: 'Je kunt je afvragen of er een marxistische kennistheorie bestaat, en wanneer dat zo is, zijn Mao's citaten over de massalijn er in ieder geval niet de samenvatting van.'
Van diverse kanten kreeg ik als reactie: natuurlijk is er een marxistische kennistheorie. Dat is het materialisme, zoals bijvoorbeeld door Karl Marx en Friedrich Engels uitgewerkt in hun kritiek op Georg Wilhelm Friedrich Hegel en vooral Ludwig Feuerbach.
Om de waarheid te zeggen had ik het open gehouden omdat ik er niet zeker van was of bij Karl Marx van een systematische theorie sprake is, maar me er vanwege de tijd ook niet langer in wilde verdiepen. Na verschijning ben ik er alsnog in gedoken. Ik versta onder zo'n kennistheorie een van Marx zelf afkomstige, uitgewerkte visie op hoe kennis ontstaat. Het belangrijkst in deze is het onder meer tegen Feuerbach gerichte 'boek' De Duitse ideologie. Dat, naar algemeen werd geloofd, was geschreven door Karl Marx en Friedrich Engels.
Pas kortgeleden ontdekte ik dat dit maar nauwelijks waar is. Er wordt momenteel gewerkt aan een nieuwe Marx-Engels Gesamtausgabe, ook bekend als MEGA2, die op dit punt veel verheldert. Het Nederlandse IISG is er een van de partners in. In het in 2017 verschenen deel I/5 wordt 'De Duitse ideologie' behandeld. 'Behandeld' is het juiste woord: De Duitse ideologie heeft bij leven van Marx en Engels nooit bestaan. Er is alleen een groot aantal met verschillende doeleinden geschreven fragmenten, in verschillende staat van voltooiing. In de twintigste eeuw is er door o.a. het Marx-Engels Instituut in Moskou uit geknipt, geplakt en weggelaten en zo ontstond De Duitse ideologie die bekend geworden is. Deels is dit geen nieuws, maar de mate waarin men zich vrijheden heeft veroorloofd wordt pas nu duidelijk dankzij MEGA2. Het lijkt me niet overdreven van een vervalsing door de Moskouse marxisten-leninisten te spreken. Terwijl zelfs Friedrich Engels na Marx' overlijden had besloten dit ratjetoe aan manuscripten niet te publiceren omdat ze te onsamenhangend, onaf en incompleet waren.
Interessant is ook de constatering dat in de manuscripten voor dit zogezegde basiswerk van het historisch materialisme deze term nergens voorkomt. Verder is de titel De Duitse ideologie later verzonnen. Doel van de Moskouse collage was de ideeën van Marx en Engels een meer systematische vorm te geven dan ze indertijd hadden, zodat ze bruikbaar waren voor de gewenste alomvattende historisch en dialectisch materialistische staatsideologie van Stalins Sovjetunie.
Wanneer we dan bedenken dat in een recente, alom geprezen biografie van Karl Marx te lezen staat: 'Marx and Engels proceeded to spend the winter of 1845-6 theorising like billy-o as they composed their German Ideology', (Francis Wheen, Karl Marx, 1999, pag. 93) dan krijgen we een vermoeden van de mate waarin een groot deel van ook de wetenschappelijke Marxstudie nog steeds mank gaat op vervalste uitgaven van diens werk uit stalinistische tijden.
Zie over het betreffende deel I/5 van de nieuwe Marx-Engels Gesamtausgabe (MEGA2): http://mega.bbaw.de/struktur/abteilung_i/i-5-m-e-werke-b7-artikel-b7-entwuerfe.-deutsche-ideologie.-manuskripte-und-drucke.-2017-xii-1894-s.-22-abb.-isbn-978-3-11-048577-6
Zie MEGA2 deel I/5 zelf op pagina 725 t/m 793 voor de volledige uitputtende inleiding bij de manuscriptenreconstructie: http://mega.bbaw.de/struktur/abteilung_i/dateien/mega-i-05-inhalt-einf.pdf
Friedrich Engels is in zijn late jaren al met systeembouwen begonnen, maar dat is nog niets vergeleken bij het geknutsel in de twintigste eeuw. Toch was ook de Duitse ideologie zoals die ons vanouds bekend was allesbehalve overtuigend wanneer het om kennistheorie gaat. Zie de DDR-versie van de Marx-Engels Werke (de befaamde blauwe banden) die in het Westen het meest werden gebruikt. Wat daarin staat is een materialistische visie op de geschiedenis, maar dat is nog wat anders dan een kennistheorie. Eigenlijk stellen Marx en Engels hier tegenover filosofische redeneringen voornamelijk politieke argumenten.
Van CPN-uitgeverij Pegasus was ook Friedrich Engels' brochure Ludwig Feuerbach en het einde van de klassieke Duitse filosofie bekend, geschreven na Marx' dood (zie ook MEGA2, I/30), maar in hoeverre Engels' verderontwikkelingen de opvattingen van Marx representeren, is zeer omstreden.
Al met al blijft de vraag staan of er een marxistische kennistheorie bestaat. Er is wel een marxistisch-leninistische kennistheorie als onderdeel van het sluitende 'ml'-wereldbeeld en het is waar dat Friedrich Engels in zijn nadagen al aanzetten in die richting is gaan doen. Maar zelfs wanneer er al een marxistische kennistheorie bestaat die Marx zelf deelde, lijkt de term 'theorie' mij er teveel eer voor.
Collecteerde PR voor PP?
Sommige lezers vonden dat ik de post-maoistische loopbaan van Paul Rosenmoller te summier behandel. Zoals genoegzaam bekend was Paul Rosenmoller als lid van de Groep Marxisten Leninisten een van de stakingsleiders van de wilde havenstaking van 1979 in Rotterdam. Ik zat drie jaar met hem in de leiding van de GML dus het is ook mij niet ontgaan. Hij verliet deze club in 1982, enkele maanden voor ook ik opstapte. Inmiddels vakbondsbestuurder bij de Vervoersbond FNV stonden Rosenmoller en de GML enkele jaren daarna al op voet van oorlog met elkaar.
Een in de media steeds terugkerende kwestie is dat Rosenmoller en de GML geld zouden hebben ingezameld voor de Cambodjaanse massamoordenaar
Pol Pot. De GML geloofde de gruwelberichten uit Cambodja indertijd gewoon niet en dacht liever dat daar een communistische heilstaat werd gecreeerd. In navolging van China steunde de GML Pol Pot bovendien tegen de Vietnamese invasie van 1978-1979 die een einde maakte aan het Rode Khmerregime. (Pol Pot was voor Beijing, Vietnam was voor Moskou, zodoende). Het is om ziek van te worden en ik ga er in mijn boek uitvoerig op in.
Maar nu dat geld inzamelen. De enige bron hiervoor is een artikel in HP/De Tijd van 17-8-2007 met de titel 'Collecteren voor Pol Pot'. In dit artikel wordt op dit punt geen enkel feit genoemd. Nu zouden wij er best toe in staat zijn geweest, en het geheugen is feilbaar, maar ook een zeer uitvoerig onderzoek in de archieven (daarvan zijn bij het IISG en bij particulieren thuis vele vele meters aanwezig) leverde geen enkel feit op over zo'n geldinzameling. De feiten moeten wel kloppen. Wanneer iemand er toch gegevens over vindt, ben ik de laatste die zal tegenspreken, maar vooralsnog is mijn conclusie: dat de GML en Paul Rosenmoller voor Pol Pot collecteerden is onwaar.
Mijn boek gaat over de maoistische beweging zelf, niet over wat individuele leden deden nadat ze er afscheid van hadden genomen. Vandaar dat ik ook weinig schrijf over hoe Rosenmoller daarna is gevaren. Hoe het al die mensen in de daaropvolgende 35 of 40 jaar is vergaan, kan ook interessant zijn maar mijn boek gaat er niet over. Niettemin kunt u hier binnenkort nog een alinea over Paul Rosenmoller tegemoet zien, omdat hij nu eenmaal een van de weinige BN-ers uit maoistische kring is gebleven, naast Jan Marijnissen en Koos van Zomeren. Maar daar blijft het dan ook bij.
'Is uitgeverij SPP, waar Maoistische memoires verschenen is, iets van de SP?'
Deze vraag is mij merkwaardig vaak gesteld. Voor wie mij niet kent misschien logisch, al geeft even 'hans schoots spp' intikken in Google of Bing het antwoord. Ook wat bladeren in Maoïstische memoires zelf maakt duidelijk dat ik met de SP niets van doen heb. En wie mij ook maar een beetje kent, kan beter weten. Al vele jaren wordt ik – ook in druk – voor anticommunist uitgemaakt, waar ik geen enkel probleem mee heb. Met de SP heb ik nooit wat te maken gehad, wat overigens niet wegneemt dat ik nog steeds voorstander ben van een actieve vakbeweging en belangenbehartiging in industrie, zorg, onderwijs et cetera.
SPP is doodgewoon Schoots Publicaties en Producties, sinds 1998 mijn erkende onderneming, onder meer actief in de publicatie van boeken, brochures et cetera voor commerciële en non-profit opdrachtgevers. Enkele geïnteresseerde uitgevers konden, door richtlijnen van bovenaf, geen datum voor eventuele verschijning van mijn boek geven. Zodoende heb ik de publicatie zelf gedaan, nadat tegen de tien van mijn eerdere boeken bij geronommeerde uitgevers waren verschenen. De uitgeverswereld is zijn totale aantal boekverschijningen drastisch aan het verminderen, waarbij meer dan voorheen niet de kwaliteit maar de verwachte inkomsten bepalend zijn. Een oordeel heb ik daar verder niet over, maar ik voorspel dat binnenkort heel wat prominentere auteurs dan ik hun boeken zelf gaan uitgeven.
Wordt vervolgd.
